Θερμοπύλες - Κ. Π. Καβάφης

Θερμοπύλες

Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των
ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.

Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·
δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία·                                   5
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.                            10

Και περισσότερη τιμή τους πρέπει
όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

   Το ποίημα δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1903 στο περιοδικό Παναθήναια, στο άρθρο «Ένας ποιητής» του Γρηγόριου Ξενόπουλου.

   Είναι ψευδοϊστορικό με επιγραμματική μορφή και ύφος λιτό και συμβολικό.

   Ο Καβάφης με τις «Θερμοπύλες» φιλοτεχνεί ένα ηθικό πορτρέτο. Η προσδοκία της αναπόφευκτης ήττας δεν κλονίζει καθόλου την πίστη για το δίκιο και την ορθότητα του αγώνα.

   Κατά τον Τσίρκα, οι «Θερμοπύλες» είναι η αντίθετη όψη του Δωδεκάλογου του Γύφτου (1907).

   Το ποίημα διαιρείται σε δύο άνισα μέρη (στίχοι 1–10, 11–14), γραμμένα σε ανομοιοκατάληκτους ιαμβικούς ενδεκασύλλαβους. Και στα δύο μέρη κυρίαρχο είναι το θέμα της τιμής.

   Στους δύο πρώτους στίχους του πρώτου μέρους, οι ήρωες του ποιήματος συνειδητά και με τη θέλησή τους «ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες». Με τον όρο «Θερμοπύλες» εννοούνται οι αξίες και τα υψηλά ιδανικά, η συναίσθηση του χρέους χωρίς ανταμοιβή και η αγωνιστικότητα ως το τέλος, παρά την επίγνωση της αναπόφευκτης κατάρρευσης.

   Οι στίχοι 3–10 συμπληρώνουν και επεξηγούν τους δύο πρώτους στίχους.

   Το δεύτερο μέρος φέρει όλο το νοηματικό βάρος του ποιήματος. Στο τελευταίο δίστιχο, ο «Εφιάλτης» και οι «Μήδοι» λειτουργούν ως σύμβολα, ανανεώνοντας τη μεταφορά του δεύτερου στίχου.

   Με τις «Θερμοπύλες» ο Καβάφης εξαίρει ιδιαίτερα όσους μένουν ακλόνητοι στο «χρέος». Παρά την πρόβλεψη της ήττας, υπερασπίζονται ασυμβίβαστα τις αρχές τους, δεν παρεκκλίνουν και είναι αυτοί οι ηθικοί νικητές.

Μπάμπης Παπαδόπουλος – Γιώργος Καρακώνης

Πλήρη και αναλυτικό σχολιασμό των είκοσι ποιημάτων του Κ.Π.Καβάφη που περιλαμβάνονται στην ύλη μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να βρουν στο εξής βιβλίο:

Μπάμπης Β. Παπαδόπουλος - Γιώργος Αθ. Καρακώνης, 20 «αναγνωρισμένα» ποιήματα του Κ. Π. Καβάφη, Ζήτης 2008.

πηγή: http://www.alfavita.gr/old/2162