Γιώργος Θωμάς – Δρομοδείχτης Ελληνικότητας

***

Γιώργος Θωμάς – Δρομοδείχτης Ελληνικότητας

ΠΑΝΤΟΤΕ στα εικοσιτριάμιση χρόνια της δασκαλικής μου πορείας, έβλεπα στη διδασκαλία ( και στη στάση του δασκάλου) τη δυνατότητα και την αναγκαιότητα της εξοικείωσης των μαθητών με το ιστορικό και λαογραφικό πλαίσιο της περιοχής τους. Ειδικότερα στη μετακατοχική Ελλάδα, όταν άρχισαν να τσακίζονται οι δεσμοί με το παρελθόν, τούτη η αναγκαιότητα πρόβαλλε μέσα μου ενισχυμένη. Τουλάχιστο η σκέψη μου – αν ο νεοέλληνας άρχισε να ασεβεί προς το χθεσινό πρόσωπό του, έχουμε τα παιδιά μας τρανή ελπίδα πώς με την ανάλογη καλλιέργεια, θα μπορέσουν να κρατήσουν στα χέρια τους τα ιερά και τα όσια. Να σκύψουν με τη βοήθεια (και το παράδειγμα του δασκάλου) απάνω στην ιστορία τους και την περηφάνια του Γένους τους, ώστε να γίνουν τα ίδια δρομοδείχτες ελληνικότητας. Το σχολείο να γίνει – το φωνάζω για ακόμα μια φορά – το πολιτιστικό αντίβαρο, μέσα σ’ αυτό το καθεστώς της άρνησης του ίδιου του εαυτού μας. Κοντεύουμε να γίνουμε ξένοι τουρίστες στον τόπο που γεννηθήκαμε.

  Πάντα τούτο το χρέος με δυνάστευε, έχοντας συνειδητοποιήσει και το βαρύ λόγο του Καζαντζάκη από τα πρώτα κιόλας βήματα στο χώρο του σχολείου: «Το πρώτο χρέος στη ζωή σου είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους (…) Όσο περισσότερο ριζώνεις στο χώμα της πατρίδας σου, τόσο ασφαλέστερα τελειοποιείσαι, υψώνεσαι και καρποφορείς».

(Απόσπ. Μακρινίτσα, Αύγουστος 2001, Τεύχος 26, σελ. 137 – 138, ΖΑΓΟΡΙΑΝΟΙ ΡΥΘΜΟΙ, Όταν τραγουδούσαμε, μαθητές και δάσκαλος, Το Καλύβι του Δροσίνη. Τι έγραψαν οι μαθητές μου τότε στα 1966, Του Γιώργου Θωμά

Βλέπετε η δύση χορηγούσε  στον άνθρωπο ότι χρειαζόταν. Τίποτα περισσότερο, μα και τίποτα λιγότερο. Ο άνθρωπος ωστόσο ξέφυγε από κοντά της και θέλησε να δημιουργήσει «νέον καιρό, που ν’ αρχινάει απ’ αυτόνε». Είναι ο θρίαμβος αλλά και η τραγωδία του μαζί.

Κατηγιώργης, Αύγουστος 1990 – Γιώργος Θωμάς

(Αποσπ. Λιμνιώνας, 1990, τεύχος 2, σελ. 63, ΔΙΑΛΟΓΟΣ, ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ, Η μισινέζα στο Χορευτό

Από την αφετηρία της δασκαλικής μου πορείας, το εκπαιδευτικό πρόβλημα δεν το είδα μονάχα στην παροχή  γνώσεων και τη δημιουργία χαραχτήρων, όπως λέγαμε παλιότερα. Το αντίκρισα και στη βάση μιας άλλης θεώρησης και αποστολής. Πώς δηλαδή θα μεταφέρουμε στα παιδιά μας την ουσία του παρελθόντος, την πεμπτουσία του πολιτισμού μας μ’ ένα μάτι κριτικής αξιολόγησης, αρχίζοντας από τα γόνιμα στοιχεία του τόπου.

  Μέσα από τέτοια πίστη, διαμορφώθηκε μέσα μου ένα άλλο χρέος που το κυνήγησα συνειδητά με πάθος και πόνο. Πίστεψα πως το σχολειό πρέπει να αποτελεί εστία πολιτιστικής ζωής. Κύτταρο ενεργητικό του όλου κοινωνικού οργανισμού. Επομένως πρέπει να μετέχει στα γύρω «δρώμενα» στο πολιτισμικό «γίγνεσθαι» του τοπικού πολιτισμού παλιότερου και συγχρόνου. Ήταν αδιανόητο (και θα μου είναι πάντα βέβαια) να σκεφτώ σχολειό ξεκομμένο απ’ την ιστορική και λαϊκή παράδοση, τους αγώνες, τα δάκρυα και τα αίματα του λαού. Τι σχολειό θα είναι, όταν δε δίνει στους μαθητές, φυσιολογικά και αβίαστα, δυνατότητες προσπέλασης στον πολιτισμό του τόπου και βγάζει στην κοινωνία νέους χωρίς συνείδηση πατρίδας, άσχετους με το διαχρονικό τους πρόσωπο;

  Στον κύκλο λοιπόν της αποστολής μου προσπάθησα, όσο το μπορούσα, να σκύψω πρώτος απάνω στο πνευματικό και ιστορικό περιεχόμενο της περιοχής του σχολείου, δίνοντας στα παιδιά ζωντανές ευκαιρίες να νιώσουν τον υπόγειο δυναμισμό των προγόνων τους για να κερδίζουν το μέγα όφελος: Πώς να στέκονται με περηφάνια πάνω στις ρίζες τους, να τις χαίρονται και να τις καμαρώνουν. Πώς να μάθουν να σεργιανούνε τον χωροχρόνο της περιφέρειάς τους πρώτα κι ύστερα της ευρύτερης, όχι με το ύφος του ανυποψίαστου τουρίστα, μα με την αγωνία του μικρού εξερευνητή ενός ξωκκλησιού, κάποιου παλιού σπιτιού, ενός κάστρου, μιας βρύσης, μιας τοιχογραφίας, ενός λιθανάγλυφου, κάποιου τέμπλου… Του ερευνητή τέλος ενός αιματοποτισμένου τόπου πλαισιωμένου από μνήμες αρχοντιάς, παλικαριάς και θυσιών.

  Μέσα από τέτοια σχολεία είναι δυνατό να ξεπεταχτούν άτομα με συνείδηση συνέχειας και προοπτική ιστορίας με μηχανισμούς αντίδρασης σε ό,τι αλλοτριώνει και ισοπεδώνει, άτομα άξια να κρατήσουν στα χέρια τους την τιμή της πατρίδας, προχωρώντας στην κατάχτηση μιας ζωής πλημμυρισμένης από φως εθνικής περηφάνιας και κατάφαση στο ίδιο το πρόσωπό της. Άτομα παραγωγικά, που να ξέρουν τι πρέπει να ζητάνε, τι τα ταιριάζει να έχουν, αφού όπως το ‘πε και ο Καζαντζάκης: «Όσο περισσότερο ριζώνεις στο χώμα της πατρίδας σου, τόσο ασφαλέστερα γονιμοποιείσαι, υψώνεσαι και καρποφορείς». Πόσο μάλλον όταν έχεις πατρίδα ή υπηρετείς σ’ ένα χώρο σαν τη Ζαγορά, που ήταν κάποτε – όπως το ‘γραψε ο γηγενής πατριάρχης Καλλίνικος – «έδαφος λόγων και μουσών οικητήριον», σ’ αυτόν τον τόπο όπου περπατάει ανατριχιάζοντας η ιστορία.

  Είχα συναντήσει επομένως εκεί στα 1958-1966 ένα βαρύ περιεχόμενο ιστορίας και πολιτισμού, αυτό που μου έδωσε αφορμή – και έμπνευση – να εξοικειώσω τους μαθητές μου με το χθεσινό τους πρόσωπο, αξιοποιώντας τα ιστορικά και λαογραφικά στίγματα του τόπου τους. Ένα απ’ αυτά, και το καλύβι του Δροσίνη πάνω από το Χορευτό – δέκα λεπτά ανήφορος.

(Αποσπ. Λιμνιώνας, Τεύχος 5, σελ. 84-85, Α’, ΖΑΓΟΡΙΑΝΟΙ ΡΥΘΜΟΙ, ΟΤΑΝ ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΣΑΜΕ, ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΑΣΚΑΛΟΣ, ΤΟ ΚΑΛΥΒΙ ΤΟΥ ΔΡΟΣΙΝΗ, Τι έγραψαν οι μαθητές  μου τότε στα 1966, του Γιώργου Θωμά

Δύο ήταν οι άξονες γύρω απ’ τους οποίους κινήθηκε το σημείωμά μου στο προηγούμενο τεύχος. Από τη μία, το πόσο αναγκαίο για την ελληνική μας στάση είναι η εξοικείωση των μαθητών με το χθεσινό πρόσωπο του τόπου τους, κι απ’ την άλλη η αναφορά σε μια επίσκεψη με τα μαθητούδια μου στο καλύβι του Δροσίνη πάνω από το Χορευτό – τέλη Φλεβάρη 1966.

  Εκεί λοιπόν, μέσα κι έξω του χτίσματος, βυθιστήκαμε στη θύμηση του λυρικού μας ποιητή, ζωντανεύοντας εικόνες της καθημερινότητάς του από τα πρώτα χρόνια του αιώνα μας που παραθέριζε στο Χορευτό.

¨¨¨¨

Το βράδυ επιστρέψαμε στη Ζαγορά… άλλοι άνθρωποι, πλουσιότεροι εσωτερικά. Δεν έμενε πια παρά η έκφραση, ο λόγος. Τον αποτυπώσαμε την άλλη μέρα στο σχολείο… (κ.λ.π.)

(Αποσπ. Λιμνιώνας, Τεύχος 6, σελ. 118, Β’, ΖΑΓΟΡΙΑΝΟΙ ΡΥΘΜΟΙ, ΟΤΑΝ ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΣΑΜΕ, ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΑΣΚΑΛΟΣ, ΤΟ ΚΑΛΥΒΙ ΤΟΥ ΔΡΟΣΙΝΗ, Τι έγραψαν οι μαθητές  μου τότε στα 1966, του Γιώργου Θωμά

΄΄΄

ΑΠΟ ΤΗ ΛΑΙΚΗ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΤΑ «ΣΤΑΜΝΑΚΙΑ» ΤΗΣ ΖΑΓΟΡΑΣ

Μια προσπάθεια ερμηνείας του θρύλου του Γιώργου Θωμά

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΖΑΓΟΡΙΑΝΗ ΕΚΔΟΣΗ, Τεύχος 3-4

Υπεύθυνος έκδοσης: Νίκος Αντωνάκης

…Προσπάθησα τόσες φορές ν’ ανακαλύψω τη ρίζα του θρύλου…κ.λ.π.

…Ούτε αυτός ακόμα ο ζαγοριανός ιστοριοδίφης Απόστολος Κωνσταντινίδης ήξερε να μου φωτίσει τα καθέκαστα στις ατελείωτες συζητήσεις μας. Αλλά ούτε και ποτέ ο ίδιος καταπιάστηκε με την ανάλυση ή τη δημοσίευσή του. (σελ. 79)

5. Ένας παλιός λαϊκός τύπος (δεν κράτησα τ’ όνομά του) στο Πουρί έλεγε, ότι το νερό είναι το «αίμα» της γης (από πληροφορίες Πουριανών στα 1963) σελ. 81

Υπάρχουν και υπήρχαν άνθρωποι που θα ήθελα πολύ να συναντήσω στην ζωή μου, για Χ δικούς μου λόγους.

Για κάποιους προσπάθησα πολύ, για κάποιους καθόλου. Ήρθαν από μόνοι τους στην δική μου.

Ο Δάσκαλος Γιώργος Θωμάς, ανήκει σε πολύ ξεχωριστή περίπτωση.

Αγγιχτήκαμε στις ζωές μας,

 (εγώ:

 από 1-5, δεν θυμάμαι, (μού εξήγησε λεπτομέρειες τηλεφωνικά η σύζυγός του)

από 1998 -      , μέσω του «χαρτιού», είτε του Τύπου, είτε Ταχυδρομικώς)

κι ύστερα, ενώ η ψυχή μου το ποθούσε τόσο, δεν την άφησα να τον αγγίξει, έτσι, ανθρώπινα, γιατί κάποιοι Άνθρωποι – Δάσκαλοι, πρέπει να μένουν ανέγγιχτοι, να μην «μολύνονται», σαν τις Αγιογραφίες των τρούλων στις εκκλησιές… που είναι ΨΗΛΑ, δεν καπνίζονται εύκολα, δεν σαλιαρίζονται …, να μην το αναπτύξω), και ναι, για να μη «σκάσει» ο όποιος «μύθος», έπλασα για κείνον!

…Εκείνος δεν το ξέρει, πως μου δίδαξε μια λέξη: «ΜΕΤΕΡΙΖΙ».

Δεν την είχα ξανασυναντήσει στην ζωή μου, αδιάβαστη πάντα, δεν την ήξερα.

…Θα τον θυμάμαι γι’ αυτό, θα ντρέπομαι γι’ αυτό, θα αποφεύγω να τον δω «ανθρωπίνως», μόνο γι’ αυτό. Γιατί δεν στάθηκα άξια να τον επαληθεύσω, να μην τον προδώσω.  ( μετά… έμπλεξα με το ίντερνετ.)

Στον Βόλο, πολύ καθυστερημένα, γίνεται μια μεγάλη τιμητική εκδήλωση στο πρόσωπό του. Χάρηκα, δε θα μπορούσε να είναι αλλιώς, φυσικά!

…Δεν ξέρω πόσα του «χρωστάει» η Ζαγορά, μού αρκεί που ξέρω πόσα πολλά του «χρωστάω» εγώ και σίγουρα μ’ αυτή την ανάρτηση, δεν έχω «ξοφλήσει».

Εύχομαι απ’ τα βάθη της ψυχής μου, να ‘ναι γερός, ευτυχισμένος, ΟΡΘΙΟΣ, να χαίρεται την οικογένειά του, («αποσυρμένος εκεί στην πατρίδα του», όπως γράφει και ο τοπικός Τύπος), κι αυτή εκείνον, μαζί τους κι εμείς οι «μαθητές» του (με Χ τρόπους) από κοντά ή από μακριά, καλοί ή κακοί, που δεν ξεχνάμε – μάθαμε πια - ότι οι κοινές μας στιγμές, «γράφονται» και στο «μετερίζι» μας.

Υγ. 1  Κάν’ τε ένα κόπο, τόσο μπόρεσα. Βοηθηθείτε όσο γίνεται κι απ’ τις φωτογραφίες, εσείς οι μακρινοί που δεν θα μπορέσετε να παρευρεθείτε στην εκδήλωση.

Υγ. 2 Ευχαριστώ από βάθος ψυχής, τις δυο ΚΥΡΙΕΣ που μού χάρισαν αυτά τα βιβλία. Ξέρουν εκείνες ποιες είναι, αρκεί, θα με καταλάβουν.

Η τιμή και οι προβολείς «φέγγουν» Γιώργο Θωμά, γιατί «κοπίασε» πολύ γι’ αυτό και γιατί το αξίζει! Μην παρασυρόμαστε απ’ το «θέμα», όπως π.χ. συμβαίνει και στις εκκλησιές… ( …βλογάμε τον παπά, ξεχνώντας ΤΟΝ ΑΦΕΝΤΗ στα ΨΗΛΑ… Αυτά.)

Και Υγ 3. Γιώργος Θωμάς, ο Δάσκαλος που ονόμασε Άγιες τις παλιές Μάνες, κάποτε, στην ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΒΟΛΟΥ.

Υγ. 4 Οι συγγραφείς ερευνητές, μπορούν εύκολα να ψάξουν, να βρουν πολύ περισσότερα, απ’ όσα γράφτηκαν με την βουτηγμένη γραφίδα απ’ το βάθος-βάθος της προσωπικότητας του Γιώργου Θωμά, σταγόνα στον ωκεανό, η δική μου.

Κατερίνα τ’τς Αφροδής τ’ Δεσπότ’

10 και 30 π,μ. Τώρα μπορώ να κοιμηθώ, «ήσυχη».

Κυριακή μεσά και νυχτα – ως 10:15π.μ., 16 Οκτώβρη 2016

*

***

***

***

***

***

***

***